Kolekcje królów polskich
Konferencja naukowa zorganizowana w ramach obchodów Jubileuszu 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie
11–12 grudnia 2023 r.
Pokaz obrazów towarzyszący konferencji
Dzień 2
Dzień 1
Kolekcjonerstwo monarsze jest specyficzną odmianą zbieractwa. To właśnie królewskie kolekcje często wyznaczały trendy zbierackie danej epoki. Wyjątkowe były motywy kolekcjonerstwa monarszego. Jednym z nich było umiłowanie sztuki, które realizowało się w ramach szeroko rozumianego mecenatu artystycznego, w tym rozpościerania patronatu nad artystami. Należy pamiętać, że w przypadku monarchów umiłowanie sztuki niekoniecznie związane było ze znawstwem w tej dziedzinie. Zatrudniali oni agentów, którzy wybierali obiekty do kolekcji bądź doradzali zakup konkretnych dzieł, oraz kustoszy zbiorów. Najważniejszym jednak motywem kolekcjonerstwa monarszego było budowanie prestiżu – osobistego prestiżu władcy, a w szerszym kontekście prestiżu dynastii, a nawet państwa. Tak więc kolekcjonerstwo monarsze miało znaczenie symboliczne jako atrybut władzy zwierzchniej, ostentacja bogactwa i pozycji.
Losy kolekcji królów polskich odzwierciedlają niejako zawiłą historię państwa. Wskutek burzliwych wydarzeń, takich jak wymarcie rodzimej dynastii, kolejne wolne elekcje, potop szwedzki, trzy rozbiory Rzeczypospolitej, traktat ryski, pierwsza i druga wojna światowa, nie było najmniejszej szansy na przetrwanie zbiorów królewskich jako całości. Ponadto kolejni królowie elekcyjni – z nielicznymi wyjątkami – nie dziedziczyli zbiorów swoich poprzedników, a tworzyli kolekcje ab ovo. Traktowane były one jako prywatny majątek i jako takie nie podlegały dziedziczeniu przez kolejnego wybranego władcę. To powodowało brak ciągłości w gromadzeniu zbiorów oraz ich rozpraszanie. Fakt ten jednocześnie stanowił o wyjątkowości kolekcji kolejnych królów jako będących ich wyłączną zasługą.
Obecnie pozostałości kolekcji królów polskich są przechowywane w krajowych muzeach-rezydencjach bądź muzeach o innym charakterze. Można również znaleźć polonika o proweniencji królewskiej w zagranicznych zbiorach muzealnych i, co ważne, pojawiają się one także na rynku sztuki. Stale dąży się do odtwarzania kolekcji królów polskich. Zjawiska te generują potrzebę ciągłych badań proweniencyjnych oraz stawiają przed badaczami i muzealnikami wyzwania natury wystawienniczej zarówno w zakresie stałych ekspozycji, jak i wystaw czasowych, odzwierciedlających obecny stan badań w tym zakresie.
Podczas konferencji badacze i badaczki różnych dziedzin podejmą następujące zagadnień: tendencje kolekcjonerskie i mechanizmy tworzenia zbiorów przez polskich monarchów; losy zbiorów królów polskich; kolekcje królewskie a współczesne muzea; symboliczne znaczenie kolekcji królewskich.
Konferencji towarzyszą dwa wydarzenia: pokaz malarstwa zatytułowany „Obraz kolekcji – kolekcja w obrazie”, dostępny dla publiczności w ramach trasy zwiedzania parteru Zamku od 12 grudnia 2023 do 8 marca 2024. Ponadto 12 grudnia zostanie zaprezentowana internetowa baza poloników Instytutu Polonika.
Informacje organizacyjne:
• Uczestnictwo w wydarzeniu jest bezpłatne
• Rejestracja nie jest wymagana
• Organizacja konferencji: dr Magdalena Białonowska, Agnieszka Jędrzejewska–Kurek, Paweł Tyszka, Dział Projektów Naukowych i Muzealnych, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum
• Kontakt: mbialonowska@zamek-krolewski.pl; ajedrzejewska@zamek-krolewski.pl
• Partnerem konferencji jest Narodowy Instytut Dziedzictwa
_________________________________________________________
Program konferencji
I DZIEŃ 11 grudnia
9.00-9.30 - Rejestracja prelegentów
9.30-9.45 Otwarcie konferencji
prof. dr hab. Wojciech Fałkowski, Dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie
9.45-10.30 Wykład inauguracyjny
dr hab. Michał Mencfel, prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Mars rozbrojony: rabunek, restytucja i narodziny muzeum narodowego w Europie
I PANEL
Tendencje kolekcjonerskie i mechanizmy tworzenia zbiorów przez polskich monarchów
10.30-11.50 I część Jagiellonowie i Wazowie
11.50-12.10 Przerwa kawowa
12.10-13.00 II część Sobiescy
13.00-14.00 Przerwa
14.00-15.40N III część Stanisław August
15.40-16.00 Przerwa kawowa
II PANEL
Symboliczne znaczenie kolekcji królewskich
16.00-17.00
17.15 Zwiedzanie pokazu towarzyszącego konferencji: „Obraz kolekcji – kolekcja w obrazie”
II DZIEŃ 12 grudnia
10.00-10.30
dr hab. Katarzyna Zalasińska, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Kolekcje historyczne i ich status prawny w Polsce dziś
I PANEL
Losy zbiorów królów polskich
10.30 – 12.00 I część
12.00-12.30 Przerwa kawowa
12.30-14.00 II część
Wydarzenie towarzyszące
Dr Bartłomiej Gutowski, Aleksandra Dąbkowska, Instytut Polonika, „Dziedzictwo za granicą”. Baza poloników – prezentacja portalu
14.00-15.00 Przerwa
II PANEL
15.00-16.20 Kolekcje królewskie a współczesne muzea
I część Ekspozycje stałe
II część Wystawy czasowe
16.20-16.40 Przerwa kawowa
16.40-18.00
III część Odtwarzanie dawnych – tworzenie nowych